10 tips om iemand te helpen bij verlies

Meestal slagen we erin om, met de steun van familie en vrienden, met vallen en opstaan, onze weg te vinden door het land van rouw. Het zoeken van lijfelijk contact en het zorgzaam zijn voor elkaar is één van de typisch menselijke reacties als we ons ontwricht voelen. Troost en steun bieden aan elkaar is echter moeilijk in een tijd van corona en social distancing. Maar met een portie inventiviteit en de juiste communicatiekanalen laten we de persoon in rouw weten dat hij er niet alleen voor staat.

Bij elkaar op bezoek gaan, bij elkaar zitten, een arm om een schouder leggen, een knuffel geven… het is allemaal onmogelijk als we niet onder hetzelfde dak wonen. Toch wil dit niet zeggen dat we niet van betekenis kunnen zijn voor elkaar. Ook in de huidige omstandigheden hebben rouwenden dezelfde behoeften en kunnen wij daaraan tegemoet komen, inventief gebruikmakend van alle communicatiemiddelen die we voorhanden hebben.

Hieronder lijsten we 10 tips op waarmee je concreet aan de slag kan gaan om iemand te ondersteunen tijdens het rouwproces.

1. Zet gerust de eerste stap

‘Alle begin is moeilijk’, wordt gezegd. Dat is zeker zo wanneer we iemand voor de eerste keer aanspreken na een verlies. Onze schroom kan groter zijn, als we de persoon niet in levende lijve kunnen zien. De belangrijkste tip is misschien wel: zet de eerste stap. Wacht niet op een telefoontje of een berichtje. Laat de bezorgdheid om iemand lastig te vallen achterwege: we kunnen vragen of we storen of niet. Laat de angst om niet de juiste woorden te vinden ons niet weerhouden om contact te maken: we kunnen zeggen dat we met de mond vol tanden staan. Laat de vrees om het allemaal nog veel erger te maken niet de overhand nemen: het ergste is als we iemand in de steek laten.

2. Blijf proberen

We weten het van onszelf: als we het moeilijk hebben, kunnen we ‘lastig’ zijn in de omgang met andere mensen. De ene keer willen we met rust gelaten worden, de andere keer willen we ons verhaal doen, nog een andere keer willen we wat afgeleid worden. Het kan dus zijn dat de poging om er te zijn voor de ander, op dat moment, niet goed uitkomt en er niet gereageerd wordt, of dat wat we aanbieden niet spoort met de behoefte van de ander.

Het is bijzonder waardevol wanneer we als mens mogen ervaren dat we ertoe doen. Geef dus niet op en maak steeds weer een brug naar de ander. Wees mild voor de ander en voor jezelf. We kunnen niet in het hoofd van de ander kijken. Nog moeilijker is het om de ander aan te voelen als we niet fysiek bij elkaar zijn. We kunnen wel blijven proberen om ons op elkaar af te stemmen.

3. Wees verzorgend

Een pan soep, een kom spaghettisaus, een ovenschotel brengen… in ‘gewone tijden’ zijn het simpele gebaren die waardevol zijn als je hoofd (nog) niet staat op boodschappen doen en eten maken. Als je in de buurt woont, dan lukt dat nog altijd. Voor wie veraf woont, zijn er in onze huidige wereld gelukkig andere opties. Je kan bijvoorbeeld boodschappen of maaltijden laten leveren.

Voor sommige rouwenden zijn de dingen van alledag als een onoverzichtelijke chaos. Vraag na of het lukt om structuur in de dag te brengen en hoe je daar eventueel bij zou kunnen helpen. Structuur brengt immers wat orde en houvast. Hoe zag de dagindeling er vroeger uit? Is er behoefte aan een vriendelijke reminder?

4. Verras met een speciale attentie

Liefdevol aanraken en aangeraakt worden heeft een onmiddellijk positief effect op ons stresssysteem. Het geeft ons een goed gevoel en we kalmeren ervan. Eenzelfde soort effect kan bereikt worden door heel bewust het aangename van warme sensaties te voelen. Iemand een speciale badolie of een lekkere kruidenthee (laten) bezorgen is letterlijk een warm gebaar!

Er ‘zijn’ voor de ander, dat kan zonder woorden. Ook nu kunnen we troostende gebaren vinden: een bos bloemen laten brengen, een link doorsturen naar een stukje muziek, een fotoboek per post verzenden… De creatieven onder ons kunnen bijvoorbeeld zelf muziek maken en opnemen of een troostdeken in elkaar naaien met zachte restjes stof.

5. Troost

Troosten doen we ook met woorden. Gelukkig zijn er veel meer mogelijkheden dan vroeger om met elkaar van op afstand te communiceren. Bij een troostgesprek komt het er op aan om de ander uit te nodigen om te spreken en zelf vooral te luisteren. Dat is niet makkelijk. Het liefst willen we de pijn wegnemen of oplossen. Dan kunnen we reageren op een manier die helemaal niet troostend overkomt.

Hoe ziet een troostgesprek er dan wel uit?

• Uitnodigend vragen hoe het voor iemand is, wat er van binnen in hem of haar omgaat, hoe iemand zich voelt, wat iemand denkt…
• Erkennen van wat er is, zoals het is, op dat moment (niet minder erg maken, niet erger maken, geen “ja, maar”) door te spiegelen wat de ander zegt of door zelf woorden aan te reiken (“je voelt je…, hoor ik dat goed?”).
• Betrokkenheid tonen door te verwoorden wat er bij onszelf geraakt wordt.
• Begrip uitspreken en niet veroordelen.
• Helpen begrijpen door stil te staan en te onderzoeken waar dat gevoel op dit moment, voor deze persoon, precies mee te maken heeft.

Troosten is naast iemand staan om aan te voelen wat er in hem of haar omgaat. Het is stilstaan om een ruimte te creëren waarin de ander zich veilig genoeg voelt om iets kwetsbaars te delen. Het is helpen verwoorden wat er van binnen leeft, opdat de ander zichzelf zou verstaan. Als we begrijpen waarom we voelen wat we voelen, dan kan ook duidelijk worden wat de eventuele volgende stap is.

6. Probeer het niet op te lossen

We kunnen de neiging voelen om goede raad te geven. Natuurlijk hebben we allerlei strategieën ontwikkeld en wanneer iemand ons vraagt wat ons geholpen heeft om ons door moeilijke periodes te slaan, dan is het evident om dat te delen. Maar ongevraagde adviezen zijn niet alleen betuttelend, ze kunnen de ander ook het gevoel geven niet goed bezig te zijn.

7. Herinneringen delen

Een kaartje om onze deelneming te betuigen is een aloud gebruik. Het is heel fijn als we ook opschrijven wat de overledene voor ons heeft betekend, wat we nooit zullen vergeten, eventueel geïllustreerd met een sprekende anekdote. Maar ook later kan het rouwenden deugd doen om te mogen luisteren naar de vele herinneringen die anderen koesteren over de overledene. Zo ervaren ze dat iemand niet vergeten wordt én krijgen ze een rijker beeld van wie de dierbare was.

We kunnen werk maken van ‘monumentjes’ voor de overledene: een compilatie van liedjes die de overledene voor ons typeert, of een collage van foto’s over gedeelde momenten … het zijn tastbare dingen die we nu kunnen bezorgen of later samen kunnen doornemen.

8. Informatie zoeken en problemen helpen oplossen

Een overlijden heeft een impact op veel domeinen van het leven: financiële kwesties, administratieve beslommeringen, taken die blijven liggen. Er kunnen heel wat praktische zaken zijn die om een oplossing vragen en de rouwende overrompelen. We kunnen aanbieden om, in overleg, informatie op te zoeken, contacten te leggen of afspraken te regelen.

9. Bemoedigen

Veel rouwenden hebben een negatief beeld van zichzelf en denken dat ze niet ‘juist’ rouwen. Dé goede manier van rouwen bestaat echter niet: we doen het allemaal op onze eigen wijze, op ons eigen tempo. Gemeend onze waardering uitspreken voor de ander kan de rouwende bewust maken van diens sterke kanten en hem of haar (meer) zelfvertrouwen geven.

10. Samen verder leven

Het gevoel hebben dat we ertoe doen heeft niet alleen te maken met het ervaren van betrokkenheid als we het moeilijk hebben. We willen ook betrokken blijven bij het leven van de ander. Vertellen over hoe het in ons leven gaat, een filmpje posten over iets geks dat we meemaken of de aankondiging van een prettige gebeurtenis doet de rouwende merken dat hij of zij erbij blijft horen.

Met de rouwende verder op weg gaan houdt ook in dat we de vele facetten van onze relatie onderhouden. Daar zitten heel plezierige activiteiten bij. We gingen samen eten, sporten, naar een film. Is dat wel passend als mensen rouwen? Uiteraard komen we niet aanzetten met het voorstel om te video-aperitieven als iemand ons in tranen opbelt. Dan is troost het passende antwoord.

Toch is het aan te bevelen samen dingen te doen die positieve emoties oproepen. Positieve emoties zijn een belangrijke bron van veerkracht. Ze zorgen voor afleiding, zodat de rouwende kan bekomen. Ze geven energie, wat welkom is, want rouwen is hard werken. En ze verruimen de blik, zodat de rouwende meer mogelijkheden ziet.

Dus stel ze maar voor, de samen-dingen-doen-momenten! Ook concrete plannen maken voor wanneer de social distancing opgeheven wordt, brengt hoop. De bonnen allerhande, bijvoorbeeld om te gaan eten of sporten, steunen niet alleen de lokale handelaars!